Tefekkür nedir?
Nasıl Tefekkür yapmalıyız? ilk olarak Tefekkür kelimesinin manasını anlayalım. Tefekkür: Düşünmek ve hatırlamak anlamındaki fikir kökünden meydana gelen tefekkür, düşünme demektir. Tefekkür, insanı diğer varlıklardan farklı kılan ayırıcı bir özelliktir. Kur’ân’-da bu anlamda fiil kullanımında 18 âyette geçmiş ve düşünülmesi teşvik edilmiş, övülmüştür.
Tefekkür ile alakalı bir kaç ayet;
“Onlar ki, ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken Allâhʼı zikrederler…” (Âl-i İmrân, 191) buyurmaktadır.
İnsan, her an bu hâllerden biri üzere bulunduğuna göre, demek ki Rabbimiz, biz kullarını yalnız ibadetler esnâsında değil, her hâlükârda, dâimî zikir hâlinde bulunmaya dâvet etmektedir.
ayet şöyle devam etmektedir.
“…Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında tefekkür ederler (ve şöyle derler:) «Rabbimiz! Sen bunu boşuna yaratmadın. Senʼi tesbîh ederiz. Bizi Cehennem azâbından koru!»” (Âl-i İmrân, 191)
Peki Tefekkürü nasıl etmeliyiz?
Hayret etmek; kulun bilmediği yahut aklının kavrayamadığı ilahi sır ve hikmetler karşısında şaşırıp kalması, manen istiğrak haline bürünmesidir. Selim bir kalp ve akılla tefekkür eden bir müʼmin için, kainatta sergilenen ilâhî kudret tecellîlerinin hangisi hayrete şâyan değildir ki?
İbret nazarıyla baktığımızda; insanın yaratılış safhaları, vücudumuzdaki muhteşem sistemler; çevremizdeki bitkiler, hayvanlar, yeryüzü, gökyüzü, atmosfer, bunlarla temin edilen, son derece hassas ekolojik denge vs… Gözle görülemeyen atomun çekirdeğindeki nötron, proton, bunlar gibi mihveri olan elektron ve onun müthiş deverânı; fezâdaki Güneş, Ay, galaksiler, trilyonlarca yıldızın idrak sınırlarımızı zorlayan ve aşan mesafeleri, hacimleri… Nasıl Tefekkür yapmalıyız?
Velhâsıl mikrodan, makroya bütün bir kâinat, onları yoktan var eden Yüce Hâlıkʼımızın sonsuz sır, hikmet, ilim, kudret ve azametini haykıran eserler, deliller, yani fiilî âyetler durumunda…
Bir düşünecek olursak:
Sadece bu düşünce ile kalmayıp hayvanlardan, bitkilerden, gezegenlerden hatta evrenlerin mikrodan makroya dediğimiz gibi ; herşeyin altında yatan manaların en büyük sebeplerden biri Bizi yaratanı aczmizi ve fakrimizi bilerek onun büyüklüğünü kudretini ve bizi önemseyip yaratmasını düşünmeliyiz.
HAYVANLARI TEFEKKÜR
Kur’ân-ı Kerîm’de deveye bakıp nasıl yaratıldığı üzerinde tefekkür etmemiz istenmektedir:
“(İnsanlar) devenin nasıl yaratıldığına, göğün nasıl yükseltildiğine, dağların nasıl dikildiğine, yeryüzünün nasıl yayılıp döşendiğine bir bakmazlar mı? O hâlde (Rasûlüm) Sen öğüt verip hatırlat! Çünkü Sen ancak öğüt vericisin.” (el-Ğâşiye, 17-21)
Demek ki hayvanların ve diğer mahlûkâtın yapısı incelendiğinde daha nice azamet tecellîleriyle karşılaşılacaktır.
Cenâb-ı Hak, bütün canlılara öyle husûsiyetler vermiştir ki, benzer gıdâlarla beslenseler dahî farklı mahsuller meydana getirirler. Bunlar hayâtı bütünüyle mümkün kılacak şekilde birbirini tamamlar.
BİTKİLERİ TEFEKKÜR
Meselâ yeşil bir dut yaprağını sığır veya koyun yese, ondan et, süt ve yün hâsıl olur. Küçücük bir kurtçuk olan ipekböceği aynı yapraktan ipek îmâl eder. Aynı şeyi bir cins geyik yese, ondan da misk kokusu elde edilir. Arının çiçek tozlarından bal yapabilmesi, kâinatta en mükemmel bir varlık olan insanın iktidârı hâricindedir. Basit birer ot olarak görünen çeşitli çiçeklerin topraktan bulup çıkardıkları renkler, kokular ve hayat kudretini hâiz yapraklar, hiçbir kimyâgerin muktedir olamayacağı hârika keyfiyetlerdir.
Hayvan, kendisine verilen ilâhî proğramla otu et ve süt yapabilirken, varlıkların en mütekâmili olan insanoğlu, günümüzün en yüksek teknolojisine sahip kimya laboratuvarlarında bile tonlarca ottan bir gram et veya süt îmâl etmeye hâlen muktedir olamamaktadır.
Yüce Rabbimiz şöyle buyurur:
“Şüphesiz sizin için hayvanlarda da büyük bir ibret vardır. Zira size, onların karınlarındaki fışkı ile kan arasından (süzülen), içenlerin boğazından kolayca geçen hâlis bir süt içiriyoruz.” (en-Nahl, 66)
Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Tefekkür, Erkam Yayınları, 2013
Nasıl Tefekkür yapmalıyız?
Bir önceki Soru-Cevap için Tıklayınız
